ХАВАЛА: облик на трансфер на пари кој се почесто се користи од транснационалните организирани криминални мрежи – невидливата сенка на мигрантската криза. 

Ако се знае дека еден од главните мотиви за вршење на најразличните облици на криминал е профитот, тогаш исто така може со сигурност да се потврди дека главна тенденција на криминалците, а особено на организираните криминални мрежи е безбеден трансфер на приходите и нивно вклучување во легалните финансиски текови на една држава. Како еден од облиците на  трансфер на пари кои го користат криминалните организации е хавала системот.

Зборот хавала потекнува од арапски: : حِوالة‎ ḥawāla, што значи трансфер, а може да се да се преведе и како доверба. Овој збор исто така е познат и на персиски како havaleh,  или hundi (हुण्डी huṇḍī) на хинди, на сомалски xawala или xawilaad. Системот хавала е неформален трансфер систем на вредности кој се базира на изведбата и честа на една огромна мрежа на брокери познати како хавалири, а не на поврзаното движење на кеш, преку телеграф или компјутерски мрежи помеѓу банките. Хаваларите се распространети низ целиот свет, но најмногу на Блискиот Исток, Северна Африка, Африканскиот Рог и индискиот потконтинент, и работат надвор или паралелно со традициналните банкарски и финансиски системи и системите за дознаки [1].

[1] https://en.wikipedia.org/wiki/Hawala?fbclid=IwAR0q1udoj7aFVcnXNWGLZXBiW9ItA5y-OcmiqGuwO5Vi4GPv0dmfLEpQ_rE#cite_note-1

Се смета дека системот хавала настанал во 8-от век како заштита од кражба помеѓу арапските и муслиманските трговци по свилениот пат и при финансирањето на трговиите на поголема дистанца околу новите главни трговски центри во раниот средновековен период. Во Јужна Азија, се развил полноправен инструмент на пазарот на пари, кој постепено се заменува со инструментите на формалниот банкарски систем во првата половина на 20 век.

„Хавала“ влијаела врз развојот на агенцијата во обичајното право и во граѓанското право, како што е aval во францускиот закон и avallo во италијанскиот закон. Зборовите aval и avallo биле изведени од hawala. Трансферот на долг се должи на големиот обем на „трговија спроведена од страна на италијанските градови со муслиманскиот свет во средниот век“.

Во римското право „поединецот не можел да склучи обврзувачки договор во име на друг како негов агент. Самиот изведувач се сметал за странка во договорот и се склучувал уште еден договор за лицето кое делувало во име на главниот обврзник и другиот со цел да ги пренесе правата и обврските што произлегуваат од договорот.“ За разлика од него, исламскиот закон и обичајното право „немаат потешкотии во прифаќањето на агенцијата како една од институциите во областа на договорите и обврските воопшто“ [2].

[2]  Badr, Gamal Moursi (Spring 1978). “Islamic Law: Its Relation to Other Legal Systems”. American Journal of Comparative Law. 26 (2 [Proceedings of an International Conference on Comparative Law, Salt Lake City, Utah, February 24–25, 1977]): 187–98.

Денес Хавала најчесто се употребува за надоместоци на работниците мигранти во нивните земји на потекло.

Во системот хавала парите се пренесуваат преку мрежа на посредници на хавала или хавалери. Една од дефинициите за хавала системот е „трансфер на пари без движење на парите“. Според авторот Сем Вакнин, иако има големи мрежи на хаваладари со посредници во градовите низ многу земји, повеќето хаваладари се мали бизниси кои работат во хавала како странична работа [3].

[3] https://www.investopedia.com/terms/h/hawala.asp

Сликата покажува како функционира hawala: (1) клиентот (А, од левата страна) се приближува кон брокерот на Хвала (X) во еден град и дава сума пари (црвена стрелка) која треба да се пренесе на примачот (Б , од десната страна) во друг, обично странски, град. Заедно со парите, тој обично наведува нешто како лозинка која ќе доведе до исплата на парите (сини стрели). (2б) Хава повикува уште еден брокер Хвала во градот на примателот и го известува М за договорената лозинка или дава други средства за располагање. Потоа, наменетиот примач (Б), кој исто така бил информиран од А за лозинката (2а), сега се приближува до М и му ја кажува договорената лозинка (3а). Ако лозинката е точна, тогаш М го ослободува пренесениот износ на Б (3б), обично минус мала провизија. X сега во основа ги должи парите што М им ги исплатил на Б; со што М мора да му верува на ветувањето на X да го исплати останатиот долг подоцна. (ВИДИ СЛИКА) 

Системот е карактеристичен по тоа што не постојат задолжувачки инструменти помеѓу хавала брокерите и трансакцијата се одвива целосно на системот на чест. Системот функционираа и без правно и легално опкружување, а довербата и и широката употреба на врски се компоненти што го разликуваат од другите системи за дознаки. Хаваладарските мрежи често се засноваат на членство во исто семејство, село, клан или етничка група, а мамењето е казнувано со ефективна екс-комуникација и „губење на честа“, што води до сериозни економски тешкотии.

Се изготвуваат неформани евиденции за трансакциите и се води посебна сметка за долговите помеѓу брокерите. Наплатата на истите може да биде и преку различни добра услуги, имот, трансфери на вработени итн.

Во прилог на провизии хавала брокерите често ја заработуваат својата добивка преку заобиколување на официјалните девизни курсеви. Средствата влегуваат во системот во валутата на изворната земја и го напуштаат системот во валутата на земјата примател. Бидејќи договорите се случуваат без девизни трансакции, може да бидат направени на други наместо официјалните девизни курсеви [4].

[4] https://en.wikipedia.org/wiki/Hawala?fbclid=IwAR0q1udoj7aFVcnXNWGLZXBiW9ItA5y-OcmiqGuwO5Vi4GPv0dmfLEpQ_rE#cite_note-1

Хавала е атрактивна за потрошувачите, бидејќи обезбедува брз и удобен пренос на средства, обично со далеку пониска провизија од онаа што ја наплатуваат банките. Неговите предности се најизразени кога земјата примател применува непрофитабилни прописи за девизниот курс или кога банкарскиот систем во земјата примател е помалку сложен (на пример, поради разлики во правната средина во места како што се Авганистан, Јемен, Сомалија). Често е користена и како единствената опција за легитимни трансфери на фондови и хуманитарните организааци во земјите каде што најдобро функцинира.

Хавала е нелегелна во САД, Индија, Пакистан и некои други земји, бидејќи некои владини претставници сметаат дека може да се искористи за перење пари, да се избегне оданочувањето и да се пренесе богатство анонимно.

Истите особини кои ја прават хавала привлечна за легалните трансакции, ги привлекуваат и нелегалните. Таа често се нарекува и подземно банкарство, затоа што перачите на пари и терористите ја користат за да префрлат средства од едно место во друго. Hawala обезбедува анонимност во своите трансакции, бидејќи официјалните записи не се чуваат и изворот на пари преку кој што се пренесуваат не може да се следи. Покрај тоа, корумпираните политичари и богатите кои би сакале да избегнуваат данок го користат хавала системот за да го анонимизираат своето богатство и активности.

Со оглед на тоа што хавала трансферите не се одвиваат преку банките и не се регулирани од страна на владините и финансиските тела, многу земји морале да ги преиспитаат нивните регулаторни политики во однос на hawala. Некои земји го направија хавала системот незаконски поради отсуството на бирократија во системот. На пример, во Индија, Законот за девизно управување (FEMA) и Законот за спречување на перење пари (PMLA) се двата главни законски системи кои ја одвраќаат употребата на hawala во земјата.[5]

[5] https://www.investopedia.com/terms/h/hawala.asp

По терористичкиот напад што се случи во САД на 11 септември американската влада се сомневала дека некои брокери им помагале на терористите организации да префрлат пари за да ги финансираат своите актицвности. Извештајот на Комисијата за 11 септември објавил дека „Ал Каеда честопати ги преместувала парите што ги покренала од хавала“. Властите на САД вршеле притисок на глобално ниво за воведување систематски иницијативи за спречување на перење пари на глобално ниво при што биле затворени повеќе хавала системи, а многу хаваладари биле гонети за перење на пари. Но нема значителни докази дека овие акции всушност довеле до апсење на поголем број терористи или дилери на дрога. Според некои експерти мнозинството кои го користат овој систем на трнасфер всушност го прават тоа за легитимни цели и избрале да користат трансакциски медиум, наместо да го користат банкарскиот систем поддржан од државата. Во Авганистан системот се користи за обезбедување финансиски услуги за испорака на вонредна помош и хуманитарна и развојна помош за повеќето меѓународни и домашни невладини организации, донаторски организации и агенции за помош при развој[6].

[6] https://en.wikipedia.org/wiki/Hawala?fbclid=IwAR0q1udoj7aFVcnXNWGLZXBiW9ItA5y-OcmiqGuwO5Vi4GPv0dmfLEpQ_rE#cite_note-1

Администрацијата на Буш, во ноември 2001 година, ги замрзна средствата на Ал-Баракат, сомалиската хавали компанија за дознаки, која главно се користи од голем број сомалиски мигранти. Без никакви докази против нив претставниците на Ал-Баракат биле тргнати од списокот за терористи на САД, иако некои од нивните средства остануваат замрзнати. Се шпекулира дека пиратите на Сомалија го користат овој систем за трансфер на средства во Кенија каде каде што овие трансакции не се ниту оданочени ниту евидентирани.

Кабулската канцеларија на берзата на Нова Ансари, најголемиот авганистански хавали бизнис за пренос на пари, беше затворена по рацијата во јануари 2010 година од страна на Одделот за чувствителни истраги, националната антиполитичка корупциска единица во земјата. Се сметало дека оваа компанија била вклучена во перење пари од незаконска трговија со опиум и движење на готовина заработена од владини сојузнички команданти заработена преку изнудување и трговија со дрога. Биле запленети илјадници записи во кои беа пронајдени врски помеѓу трансферите на пари од оваа компанија и политичките и деловните фигури и невладините организации во земјата, вклучувајќи ги и роднините на претседателот Хамид Карзаи[7]. Но во август 2010 Хамид Карзаи ја презел контролата врз оперативната група која го организираала нападот и американската антикорупциска група, главната оперативна група за сериозни злосторства и побарал повторно да се разгледаат доказите како и актуелните антикорупциски истраги.

[7] https://www.npr.org/templates/transcript/transcript.php?storyId=126510891

Кога гледаме од каде потекнува овој облик на трансфер на пари и  дека на него не се имуни и многу постабилни земји од нашата и го сметаат како голема закана за својот финансиски систем и нашата земја треба да посвети поголеме внимание на овој начин на трансфер на пари особено во овој период кога овде поминувааат голем број на мигранти кои потекнуваат од земјите каде хавалате е најразвиена и би можеле да внесат парични средства кои би го нарушиле нашиот финансиски систем.

СЛИКА: ТОП 10 политички партии, држави и политички групации од ЕУ кои работат активно за спречување на илегалната миграција и се на првата борбена линија против мигрантскиот бран од Африка и Блискиот Исток.

Автор: Александар Ѓурчески, потпретседател на Истражувачки центар за безбедност, одбрана и мир – ИЦБОМ 
За: Идеолошки и аналитички центар Conservative.mk 

Следете не на Facebook, Instagram & YouTube
Идеолошки и аналитички центар Конзерватив МК